Dili, 27 Maio 2024 (RCC) – Merkadu Taibesi ho Manleuana la Sufisiente ba Ermelinda de Jesus ho Afonso Barreto Atu Buka Moris, Tanba Ne’e Guvernu Presiza Kria Merkadu ba Povu Ki’ik Sira
Iha entervista ho inan Ermelinda de Jesus hateten ba jornalista RCC katak, nia hakarak fa’an es-bua hodi selu oan sira nia eskola no uza ba presiza uma laran, tanba nia katuas-oan nia saláriu la sufisiente ba sira.
“Ha’u mak hakarak fa’an tanba ha’u nia oan sira eskola privada hotu, duke iha uma tu’ur de’it hodi konta istória, di’ak liu ita halo atividade hirak ne’ebé bele hetan osan, ha’u fa’an iha ne’e kuaze tinan rua ona, dahuluk ami fa’an batar, manu no sate, rendimentu kada loron ida maizumenus hanesan es-bua ho formunggu $.30 dolar karik hamutuk ho sate entaun $.100 dolar, es-bua ho formunggu ida 50 centavus, kada loron ida gastu ba formunggu nian $.5 dolar no hetan fila fali nia pursentu $.15 ka $.17 dolar no es-bua loron ida gastu $.7 dolar no hetan fali $.17 dolar no husi osan hirak ne’e hodi hare’e ha’u nia oan sira nia eskola, tanba eskola privada ne’e la’os hanesan ho eskola geral, tanba eskola geral ne’e ita hola kadernu no lapizeira de’it, maibé eskola privada ne’e presiza osan fulan labele tarde, tenkiser selu sedu tanba eskola São Pedro ne’e iha sekundaria fulan ida selu $.15 dolar no pre-sekundaria fulan ida selu $.12 dolar no aumenta tan ho foto-kopia, se karik ita hein de’it saláriu $.100 dolar ho balun ne’e la sufisiente, di’ak liu akompaña fa’an ho buat sira hanesan ne’e nune’e oan sira nia oras livre ne’e sira mós bele badinas mai fa’an, ha’u nia katuas-oan mak servisu ha’u la servisu ida, maibé ha’u nia katuas-aon nia saláriu la sufisiente tanba ita timor ne’e iha lia sira ne’e tan entaun ita uza osan ne’e de’it la sufisiente, tanba ne’e ita tenki aguenta ho ida ne’e, nune’e bele uza ba ita nia presiza uma laran no oan sira nia presiza, karik labarik ki’ik la buat ida, maibé sira eskola sekundaria no pre-sekundaria hotu, tanba ne’e sira nia presiza mós barak no loro-loron maizumenus foto-kopia to’o $. 15 dolar, nune’e sira mós bele hatene katak, ha’u nia ama servisu hanesan ne’e mak hodi hetan osan.” Nia hateten.
Nia infroma tan katak, bainhira fa’an iha dalan ninin, sira hasoru problema barak, hanesan jestaun merkadu ne’ebé sempre duni sira ba mai.
“Ami fa’an iha dalan ninin ne’e, ami hasoru problema barak, ami hasoru jestaun merkadu, uluk ami duni malu hela de’it, tanba ami hafuhu sira mai, ami tenki se’es, agora mak sira fó oportunidade hodi ami fa’an hanesan ne’e importante mak labele besik ba estrda laran, sira hateten ami ba fa’an iha taibesi, se karik ami fa’an sasán seluk mak bele, maibé ami fa’an de’it sate ho es-bua, ne’e ami ba halo saida no ami atu manan hira, sei selu tan taxi ba-mai $.6 dolar, tanba ne’e ami sei la hetan nia pursentu.” Nia informa.
Iha sorin seluk, Afonso Barreto ho idade 32 deklara, nia hanesan ema desempregadu ida ho nivel edukasaun ne’ebé minímu ho nune’e nia fa’an es-bua hodi sustenta ba nesesidade uma laran.
“Tanba ha’u hela iha dili hanesan ema desempregadu no ha’u nia edukasaun mós minimu tebes ho nune’e ha’u buka meius hodi fa’an es-bua atu sustenta moris ba loro-loron nian no ha’u fa’an es-bua ne’e kuaze tinan ida ona, no loron ida gastu $.15 dolar no karik ema sosa barak entaun bele hetan fali to’o $.45 ka $.50 dolar no es-bua ida 50 centavus, husi rendimentu hirak ne’ebé ha’u hetan husi fa’an es-bua uza ba presiza loro-loron no balun haruka ba inan aman iha foho, no ha’u iha ne’e hela iha kost nune’e osan balun uza hodi selu kost no sosa hahán.” Dehan Nia.
Nia salienta tan katak, parte seguransa sempre avizu ba sira labele fa’an iha dalan ninin, maibé tanba de’it fatin merkadu la sufisiente ba sira hodi fa’an, nune’e hakarak ka lakohi sira tenki fa’an iha dalan ninin.
“Problema ne’ebé ha’u hetan mak parte seguransa sira sempre mai fó hatene katak, ne’e ami kontra orden públika nian, maibé nafatin esforsu tanba ida ne’e ami atu buka fali fatin servisu seluk mós laiha, entaun ami nafatin esforsu maske sira mai fó hatene bebeik ami, importante mak ami labele soe fo’er arbiru no nafatin kumpri saúde no higiene ne’ebé mak mo’os, relasiona ho problema hirak ne’e ami husu ba parte guvernu atu aluga merkadu iha dili laran hanesan, manleuana no taibesi atu nune’e ami bele ba fa’an iha ne’ebá tanba iha ne’eba ne’e tuir informasaun ne’ebé mak ami hetan no ami rasik mós ba iha ne’eba no ami hare’e fatin mak la to’o duni, ho nune’e mak ami balun tenki fa’an iha dalan ninin hanesan ne’e, ami husu ba guvernu atu loke espasu merkadu nian atu nune’e ami mo bele ba fa’an iha merkadu.” Nia salienta.
Nia mós fó mensazen ba kolega sira ne’ebé remata estudu iha universidade ka para de’it iha ensinu sekundaria lalikan lakon esperansa, maibé nafatin esforsu hodi hetan saida mak ita hakarak.
“Ha’u hakarak hato’o ba sira ne’ebé mak remata ona estudu iha universidade no balun hapara de’it iha ensinu sekundaria lalika lakon esperansa, maibé ita rasik buka rasik ita nia moris liuhusi meius oi-oin no aprende ho kriatividade ne’ebé mak iha, nune’e bele lori benefisiu mai ita, tanba kuandu ita buka, ita sei hetan no esforsu a’an sei hetan buat ne’ebé mak ita hakarak.” Nia hakotu.
Jornalista estajiada : Adelia Mendonça
Editor : Luhamutu
