Dili, 04 Junu 2024 ( RCC) – Tinan barak ona komunidade suku madohi seidauk asesu ba be’e mo’os no sosa be’e tanba ne’e husu governu atu fasilita lalais be’e ba sira.
Iha entrevista ho komunidade Ofelia Morais hateten ba jornalista RCC iha aldeia terra santa bairo da paz katak, tinan barak ona komunidade balun husi suku madohi seidauk asesu ba be’e mo’os no nafatin sosa be’e.
‘Ami Hela iha bairo da paz, kleur ona la ba asesu be’e mo’os, ami buka be’e iha momentu kompania mai ke’e rai iha ne’e hodi halo be’e dalan ne’e mak to’o agora be’e mo’os laiha tanba kanu sira tau iha ne’eba hasai hotu kedas, ho nune’e fo impaktu ba be’e la sai to’o agora no ami kontinua sosa be’e mos hodi uza ba lor-loron nian, uluk kompania seidauk loke be’e dalan ne’e ami nia be’e sei sai hela no ami kuru hodi uza de’it, maibe agora be’e laiha no ami hein de’it be’e tanki mai mak ami sosa hodi uza, kuandu sira la mai entaun ami pasensia hein de’it to’o loron 2 ka 3 mak sira foin lori mai ami sosa hodi uza ba han hemu nian, atu uza ba fase ropa no haris ne’e ami uza be’e me’er de’it , ami sosa be’e mo’os mak masa 5 litrus ida 5 centavus, ami sosa barak maibe ami uza la kleur de’it hotu ona, ami nia oan sira klosan ne’e mak haris be’e lakoi uza be’e me’er ida sira hakarak tenki uza be’e mo’os, entaun ami tenki sosa hela de’it be’e mo’os semana ida 5 dolares, tinan barak ona ami terus tanba la asesu be’e mo’os, no ami nafatin asesu de’it ba be’e me’er , tanba ne’e ami hakarak husu ba Governu hanoin ami karik mai dada netik ami nia be’e mo’os iha aldeia ida ne’e”, dehan Ofelia.
Hatan ba preokupasaun ne’e, Xefe suku madohi Bernandino de Cristo Ferreira mós hakarak klarifika katak, la’os de’it aldeia terra santa, bairo da paz maka be’e laiha, maibe, suku madohi tomak maka seidauk asesu ba be’e mo’os.
“Hakarak klarifika de’it katak la’os terra santa mak laiha be’e mo’os maibe aldeia ida ne’e tomak la asesu ba be’e mos iha tinan naruk nia laran,tanba uluk liu bairu da paz mak la asesu ba be’e moos durante iha okupasaun indonesia nia tempu no kanalizasaun be’e moos laiha kedas tanba restaurasaun independesia tiha mak komunidade sira mai hela iha ne’eba, maibe mai fali sorin mai btn 3 mai to’o iha btn 4 ne’e uluk asesu hela ba be’e mo’os, to’o agora la asesu be’e mo’os tanba momentu rehabilitasaun estrada tesik ba comoro ho rotunda ne’e mak buat sira ne’e estraga hotu kanuno halo komunidade barak mak la asesu ba be’e mo’os, liu-liu iha parte beto leste, beto naroman, loro-matan no beto tasi, sira la asesu be’e mo’os tanba momentu ne’e impaktu husi ponte cplp, tamba ne’e to’o agora mós komunidade barak la asesu ba be’e mo’os, tanba ne’e proposta ne’ebe mak ami aprezenta tiha ona ba governu iha tinan hirak liu ba, maibe , dezafiu bo’ot ne’ebe mak atu halo kanalizasaun, tuir governu central nia reuniaun ho ami katak, kuandu aprezenta proposta entaun sira nia resposta mak be’e ida agora estabelese iha dili laran ne’e de’it la to’o, tuir lo-los be’e ne’e to’o, maibe, komunidade sira utiliza be’e mo’os mak la tuir nia regras entaun be’e ne’e la sufisiente ba komunidade sira ne’ebe mak dok husi kanu sentral, tanba ne’e iha tinan 2021 to’o 2022 ita aprezenta tiha ona kazu ida ne’e ba iha sira, liu husi reuniaun municipal no ita aprezenta diretamente mos ba governu sentral , foin lalais iha tinan 2022 reuniaun kona–ba kanalizasaun ita hakarak fura be’e iha fatin hirak ne’ebe sa’e ba iha mota ulun besik aldeia moris foun suku comoro, hodi estabelese be’e mo’os ba ita nia komunidade sira , maibe kanalizasaun no perfurasaun ne’ebe mak ita halo, governu sentral mos halo liu husi btl barak liu, tanba ne’e ami halo intervista ho diresaun btl dehan katak sira preparadu ona atu dada be’e, maibe, sira sei hare’e estudus ida kona-ba be’e ne’ebe laiha ne’e atu dada maibe sei presija gastumentu, tanba ne’e mak iha aprezentasaun projetu suku liu-liu iha suku madohi ita define projetu rua mak importante, ida mak be’e mo’os no ida mak Estrada”, hateten xefe suku Bernandino.
Aleinde ne’e xefe suku Madohi , Bernandino de Cristo Ferreira akresenta tan katak, hanesan autoridade lokal iha sentimentu emosaun ba sidadaun hodi nafatin konsitente no ezize ba governu atu fasilita be’e mo’os no estrada ba interese povu nian.
“Hatudu-an nudar sentimentu inspirasaun povu nian ita nafatin hato,o ba ita nia governu ba ita nia governu sentral liu husi proposta no partisipasaun reuniaun munisipal hodi aprezenta nafatin komunidade sira nia situasaun bazeia ba sira nia nesesidade neebe mak sira hasoru, hanesan sentimentu emosaun sidadaun ninian ita nafatin konsistente no ezizi nafatin ba governu atu oinsa mak bele fasilita ,tanba be’e hola parte iha nesesidade imediatu tanba hateten deit katak terra livre povu mos hakarak livre ,rai, nasaun ho povu sura hamutuk konseitu ida ,tanba ne’e mak hanesan autoridade ba asuntu nesesidade povu nian nafatin kontinua presisten ba hau nia prinsipiu no konsistente ba hau nia proposta neebe mak relevante ho hau nia sidadaun nia nesesidade,” nia hakotu.
Jornalista estajiada : Romana Soares Salsinha
Editor : Luhamutu
