Díli, 18 Abríl 2024 (RCC) – Asosiasaun HAK realiza audénsia hodi hato’o rezultadu monitorizasaun iha Prizaun Bekora, Glenu no Suai ba Komisaun A ho Distintu Deputadu sira atu hato’o mós ba Governu atu tau orsamentu hodi hari’i prizaun foun ba prizionéiriu sira.
Iha intervista ho Vise-Direitor Asosiasaun HAK, Antonino de Limas, hafoin remata audénsia ho Komisaun A no distintu Deputadu sira iha Parlamentu Nasional hodi informa ba Jornalista sira relasiona ho situasaun ne’ebé iha prizaun tolu hanesan Bekora, Glenu no Suai ne’ebé sei utiliza hela prizaun ne’ebé la du’un di’ak ba prizioneiru sira hodi hela.
“Ohin husi asosiasaun HAK Ami halo audénsia ho komisaun A, hodi mai hasoru prezidente komisaun A no distintu Deputadu sira, ho objetivu husi HAK hato’o servisu monitorizasaun ne’ebé durante ne’e ekipa HAK hala’o vizita ba iha prizaun tolu maka hanesan Becora, Gleno no Suai, Tamba ne’e HAK mai hato’o kona-ba infraestrutura hanesan ita hotu hatene prizaun tolu ne’e durante ita ukun a’an tinan 22 , prizaun ne’e mai husi lembransa ne’ebé Indonésia husik hela, Tamba ne’e tinan barak ona uma no kadeira sira ne’e, halo de’it Manutensaun, maibé, tuir lolo’os ne’e presiza hari’i prizaun foun ba Bloku sira ne’ebé ho ho kondisaun a’at ne’e bele di’ak liu Tamba durante ne’e saída maka Asosiasaun HAK hare’e Prizaun tolu ne’e la di’ak ona, uma iha balu maka komesa a’at ona no HAK halo ona manutensaun, maibé, ita bele dehan mós katak ne’e halo ona proposta, karik bele hari’i ona prizaun foun ka bloku foun tamba kondisaun sira agora ne’e lá di’ak ona hodi halo tratamentu dignu ba Prizioneiru sira no ami hato’o mós kona-ba kapasidade ne’ebé iha Sela ne’e ema barak liu (Over Capacity), tamba iha Sela balu lolo’os ne’e ema minimal ne’e rua ka tolu de’it, maibé, ema na’in lima uza kuartu ida, ne’e situasaun ne’ebé ami detekta ka hare’e no liga ho ekipamentu iha prizaun hanesan CCTV, Rádio Komunikasaun ne’e ba prizaun tolu ne’e mós laiha no mós kona-ba ekipamentu ka fasilidade hanesan transporte nian atu fasilita guarda prizaun ho Prizioneiru sira bainhira sira atu halo julgamentu ka hala’o viajen, ezemplu hanesan Díli ba Suai, maibé kuandu transporte laiha ne’e difikulta ba servisu iha prizaun nian no akontese mós hanesan, bainhira dadur husi Bekora guarda prizaun akompana ba to’o julgamentu iha Oé-cusse no fila ho Rô atu ba fali Bekora ne’e laiha kareta prizaun nian atu fasilita, entaun saída maka akontese, entaun ne’e guarda prizaun ho dadur sira sa’e Taxi, tamba ne’e atu hatete de’it katak kondisaun sira hanesan ne’e lolo’os la akontese, ho nune’e ohin ami hato’o ona ba prezidente komisaun A ho distintu deputu sira, atu dehan kondisaun sira ne’e tratamentu ne’ebé lolo’os labele akontese tamba ne’e lori risku ba guarda prizaun sira, ida ne’e ami dehan katak ne’e hanesan sorti iha relasaun di’ak ba guarda prizaun ho dadur ne’e di’ak, entaun sei lá iha bu’at ida tamba dadur ne’e la hanoin a’at atu halai ka atu halo bu’at ruma ba guarda prizaun sira, tamba sira laiha kondisaun hanesan alsema Borgol ne’e mós laiha, entaun situasaun sira ne’e bele difikulta servisu no atendimentu ne’ebé guarda prizaun sira tenke halo ba prizioneiru sira”, Hateten Antonino.
Aleinde ne’e, Asosiasaun HAK, Antonino de Limas informa mós kona-ba Asisténsia Legál no situasaun ne’ebe iha kadeia, la iha separasaun ba dadur sira hanesan minoridade no adultu sira hamutuk iha sela ka kuartu ne’ebé kahur malu.
“Asosiasaun HAK hato’o mós kona-ba Asisténsia Legál ne’ebé durante ne’e defensor públiku iha rekursu umanu mínimu ka nato’on, wainhira julgamentu iha tribunal hetan tiha ona sentensa, hakotu ona iha ne’ebá, asisténsia ne’e hotu ona, tribunal halo oinsá maka dadur ne’e hetan pena hodi hela iha ne’ebá nia situasaun oinsá, ne’e defensor hotu ona, lolo’os ne’e, wainhira ita ko’alia Justisa maske sira sai dadur sira mós presiza bu’at ruma atu komunika ba sira nia Família karik, entaun sira presiza defensor atu fó hatene ida ne’e, no saída maka akontese wainhira sira iha tiha kadeia entaun sira lakon sira direitu atu hetan informasaun ba asisténsia Legál oinsá atu komunika ho sira nia Família ne’e mós kotu ona, tamba ne’e ami mós informa kona-ba situasaun balu hanesan iha kadeia ne’e, liu-liu laiha separasaun ba iha dadur sira, minoridade no ema adultu sira hamutuk iha sela no iha kuartu ne’ebé kahur malu, ne’e atu dehan ida ho kazu la hanesan ne’e bele influénsia ba malu, minoridade bele sai objetu relasaun ruma bele akontese iha laran tamba ema idade Ki’ik ho ema adultu sira hela hamutuk iha fatin ida, nune’e mós hanesan iha Glenu ita hatene maluk feto sira laiha separasaun lolo’os ideal ne’e kadeia ba feto ne’e ketak, maibé saída maka akontese iha Glenu ne’e fahe ho bloku de’it, ne’e la’os situasaun no kondisaun ne’ebé ideal atu halo tratamentu ba dadur feto ho mane tau hamutuk iha fatin ida”, Nia inforna.
Enkuantu, relasiona ho situasaun hirak ne’e maka Asosiasaun HAK, mai hato’o ba komisaun A, atu tau atensaun ne’ebé di’ak no ko’alia mós ba Governu atu bele hadi’a situasaun sira ne’ebé temi ona, importante husi Deputadu sira atu hare’e, bainhira Ministériu hato’o planu ho kondisaun sira ne’e no husi Parlamentu no Deputadu sira atu hare’e ba Orsamentu ne’ebé sufisiénte ka adekuadu hodi bele hatán ka rezolve problema sira ne’ebé maka hanesan ohin Asosiasaun HAK temi ona, Hakotu Antonino de Limas.
Jornalista : Adelina Fátima
Editór : Luhamutu
