Dili, 18 Abril 2024 (RCC) – Timor-Leste ukun-an tinan ruanulu resin ona, maibé be’e mo’os, sai nafatin problema ba komunidade, aldeia 30 agostu suku Comoro, postu administrativu Dom-Aleixo munisipiu Dili.
Iha entervista, Mario da Costa informa katak, aldeia 30 de agostu be’e mo’os dala ruma sai no dala ruma la sai, obriga tenki lao ain ba to’o rotunda presidente Nicolao Lobato hodi buka be’e mo’os tanba nesesidade obriga.
“Be’e ne’e hanesan kadavez mai tuir nia tempu de’it, hanesan ema loke mak be’e mai, hanesan la loke be’e la mai, kadavez hanesan semana rua kotuk liu ba ne’e tan be’e la mai, entaun ami tenki ba kuru iha pertaminan ne’ebá, ba hulan ho liman hi’it de’it, ferik sira ba tutur , ami ho motor ba lori mai ense ba tanki hodi haris, kadavez hanesan sai tuir nia tempu, hanesan ema loke mak sai, hanesan iha ne’e hanesan balun agradese hanesan be’e estabil hela, balun ladún di’ak, parte sira tu’un ba kraik ne’e hanesan be’e araska uitoan, dala barak hanesan la sai ami konfirma maun ida sorin ne’e mak ba loke, telefone kolega sira. Problema barak, dala ruma difikuldade alin sira balu la ba eskola tamba be’e laiha, buat hotu-hotu tenki be’e, hanesan ami ne’e be’e laiha loos de’it, ba kuru iha pertaminan hodi uza mai haris no han, prioridade liu ba han nian de’it, fase roupa sira, tamba hanesan motor iha mak ba fase liu iha Lurumata ne’eba hodi fase roupa”. Hateten Mario iha residensia kampu baru Dili
Nia subliña tan katak senti triste tamba la senti timor-leste nia ukun-an, no husu ba parte be’e timor-leste BTL atu hadia sistema loke be’e ba komunidade sira, tanba dalaruma husi parte btl loke be’e ka dalaruma mós sira la loke be’e.
“Ita ukun a’an ona, to’o agora komunidade balun senti ba ukun a’an, mais to’o ohin be’e araska nafatin, iha parte balun hanesan agradese tamba be’e estabil hela, iha parte balun sei be’e araska uitoan. Rekomenda hela ba parte BTL oinsá sira atu muda hela sistema ida be’e nian ne’e, kadavez hanesan dade’er lokra’ik loke oras ida, rua ho balun de’it, tamba loke no kadavez la loke sai tuir nia tempu de’it, ne’ebé sira muda to’ok sira nia sistema ida ne’e, tamba ita moris ne’e presiza loos mak be’e ne’e”, Salenta Nia
Iha sorin seluk, sefe suku Comoro, Eligio José da Silva hateten, komunidade balun mak laiha konsiénsia uza be’e hodi fó impaktu ba ema seluk, no uza be’e tuir sira nia hakarak de’it, dala ruma mós be’e mak la sai duni.
“Suku Comoro, iha aldeia sanulu resin ha’at maibé aldeia 30 de agostu, ho komunidade mós barak purvolta tres mil resin, entaun iha aldeia 30 de agostu la’os menus liu be’e hanesan tasi tolu, tamba sira iha ne’e la sosa, tasi tolu sosa lor-loron, tamba aldeia 30 de agostu ne’e iha be’e, be’e balun ne’ebé mak komunidade balun la iha konsiénsia di’ak,dalaruma uma ida ne’e hasai tiha be’e, tambá ne’e be’e la sai ba uma seluk, entaun sira uza fali mangera seluk atu hasai be’e, impaktu ne’e ba komunidade seluk ne’ebé maka la bele hetan be’e, agora be’e ida ne’ebé maka lor-loron loke, tamba de’it kanu ne’ebé mak karik tuan ou kanu foun, ha’u ladún hatene, maibé la sai sira dehan karik intupidu ka be’e sai fali iha fatin seluk, sira prontu buka meus oinsa mak bele hetan be’e mos hanesan, balun fura, ke’e fila fali ba besi ne’ebé mak sira hetan atu hatene kanu be’e ne’e saida maka iha laran, hodi halo be’e la sai, ita haree iha aldeia 30 de agostu ne’e, maioria iha meteran maibé balun seidauk iha, sira ne’ebé mak iha meteran maibé la uza, tanba be’e la sai. Entaun ida ne’e mak difikulta tebes ba komunidade sira atu uza haris ba eskola no servisu”.Dehan Sefe Suku Eligio Iha Nia Servisu Fatin Sede Suku Comoro, Kinta Semana Ne’e.
Sefe suku ne’e mós hatutan tan, hanesan autoridade iha suku Comoro husu ba komunidade sira katak, karik komunidade sira nia tornera be’e la sai, di’ak liu hakbesik-a’an ba autoridade lokal ou bele mós ba direta parte kompetensia hanesan BTL, tamba BTL mak iha responsabilidade ba be’e mo’os.
“Kestaun ida hanesan ne’e, ami autoridade buka meus nafatin, rona komunidade sira nia halerik, sira hato’o mai ami hanesan autoridade, maibé ami hare’e iha parte be’e nian, la’os ami nia kompetensia, be’e nian iha parte BTL ho nasional, maibé sira mak la tun mai, entaun komunidade sira hanoin ami mós la boka’an, maibé ami boka’an agora ema iha leten maka la boka’an, tamba ne’e hanesan autotidade lokal fó hanoin ba komunidade sira, se karik ita boot sira nia tornera be’e la sai, bele mai hato’o iha autoridade lokal, ka bele ba direta iha parte kompetensia hanesan BTL, sira ne’ebé kontrola kona-ba be’e, se karik ita boot sira fura be’e husi kanu ne’ebé mak mai, tenki tau tornera atu nune’e uza hotu tiha, ita boot sira tenki ense ba tanki, balde no masa ruma ne’ebé maka rezerva, entaun nakonu ona, tenki taka fila fali, atu be’e ida ne’e bele ba fali ema seluk, la bele husik hela mangera ne’ebé la uza tornera, atu nune’e be’e labele sai estraga to’o maran de’it, tan ne’e husu ba komunidade hotu-hotu tau iha konsensia atu uza be’e ne’e ba ita a’an rasik no mós ba ema seluk”, nia hakotu.
Jornalista estajiada : Adelia Mendonça
Editor : Luhamutu
